Ο καρκίνος του νεφρού είναι μία από τις σημαντικές κακοήθειες του ουροποιητικού συστήματος.

Αν και δεν είναι ο πιο συχνός καρκίνος, η συχνότητά του αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες.

Συνήθως εμφανίζεται σε άτομα άνω των 50 ετών, με τους άνδρες να προσβάλλονται πιο συχνά από τις γυναίκες.

Το χαρακτηριστικό του είναι ότι στα αρχικά στάδια μπορεί να είναι εντελώς «σιωπηλός», χωρίς εμφανή συμπτώματα, γι’ αυτό και η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη.

Η πρόοδος της ιατρικής – και ιδιαίτερα οι νέες χειρουργικές και φαρμακευτικές θεραπείες – έχουν αλλάξει σημαντικά την πορεία της νόσου, δίνοντας σε πολλούς ασθενείς υψηλά ποσοστά επιβίωσης, εφόσον η διάγνωση γίνει εγκαίρως.

Παράγοντες κινδύνου και αιτιολογία

Η ακριβής αιτία εμφάνισης του καρκίνου του νεφρού δεν είναι πάντα γνωστή.

Ωστόσο, υπάρχουν σαφείς παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο:

• Κάπνισμα: θεωρείται ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες κινδύνου, σχετιζόμενο με υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου.
• Παχυσαρκία και υπέρταση: η μεταβολική καταπόνηση του οργανισμού, σε συνδυασμό με την αυξημένη αρτηριακή πίεση, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες.
• Επαγγελματική έκθεση: άτομα που εργάζονται σε περιβάλλοντα με χημικά όπως κάδμιο, αμίαντο και πετρελαιοειδή έχουν αυξημένο κίνδυνο.
• Γενετική προδιάθεση: ορισμένα σύνδρομα, όπως η νόσος von Hippel–Lindau και η πολυκυστική νόσος των νεφρών, συνδέονται με μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου.
• Φάρμακα και χρόνια νοσήματα: η μακροχρόνια λήψη αναλγητικών ή η χρόνια αιμοκάθαρση μπορεί επίσης να συμβάλλουν.

Συμπτώματα και κλινική εικόνα

Ένα από τα πιο δύσκολα στοιχεία στη διάγνωση του καρκίνου του νεφρού είναι ότι σε πολλά περιστατικά δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα στα πρώτα στάδια.

Συχνά η διάγνωση γίνεται τυχαία, σε υπερηχογράφημα ή αξονική που πραγματοποιείται για άλλο λόγο.

Όταν εμφανίζονται συμπτώματα, τα πιο χαρακτηριστικά είναι:

• Αιματουρία (αίμα στα ούρα): μπορεί να είναι εμφανές ή να εντοπίζεται μόνο στις εργαστηριακές εξετάσεις.
• Πόνος στη μέση ή στην οσφυϊκή χώρα: σταθερός, που δεν σχετίζεται με κινήσεις ή τραυματισμούς.
• Ψηλαφητή μάζα στην κοιλιά ή στη μέση: σε πιο προχωρημένα στάδια.

Εκτός από αυτά, μπορεί να παρουσιαστούν: ανεξήγητη απώλεια βάρους, χαμηλός πυρετός, υπέρταση που δεν ελέγχεται εύκολα, καθώς και αυξημένα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα.

Σε μεταστατική νόσο, τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με το όργανο που έχει προσβληθεί (οστά, πνεύμονες κ.ά.).

Διάγνωση

Η διάγνωση στηρίζεται σε συνδυασμό κλινικής εξέτασης, εργαστηριακών και απεικονιστικών μεθόδων.

• Υπερηχογράφημα: απλή και συχνά πρώτη εξέταση που μπορεί να αποκαλύψει ύποπτη μάζα.
• Αξονική και μαγνητική τομογραφία: απαραίτητες για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και τη σταδιοποίηση του όγκου.
• Εργαστηριακές εξετάσεις αίματος και ούρων: ανιχνεύουν αιματουρία, διαταραχές νεφρικής λειτουργίας ή αυξημένα επίπεδα ασβεστίου.

Η βιοψία δεν είναι πάντα απαραίτητη, καθώς οι απεικονιστικές μέθοδοι δίνουν συνήθως επαρκή στοιχεία.

Θεραπευτικές επιλογές

Η θεραπεία εξατομικεύεται ανάλογα με το μέγεθος, τη θέση του όγκου, την ηλικία και τη γενική κατάσταση του ασθενούς.

Χειρουργική θεραπεία

• Ριζική νεφρεκτομή: αφαίρεση ολόκληρου του νεφρού, μαζί με τον περιβάλλοντα ιστό.
• Μερική νεφρεκτομή: διατήρηση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου τμήματος του νεφρού. Ενδείκνυται σε μικρούς όγκους ή όταν ο ασθενής έχει μόνο έναν λειτουργικό νεφρό.

Οι επεμβάσεις μπορούν να γίνουν με ανοικτή, λαπαροσκοπική ή ρομποτική μέθοδο.

Η ρομποτική χειρουργική προσφέρει μεγάλη ακρίβεια, ελάχιστη απώλεια αίματος και ταχύτερη ανάρρωση.

Ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι
Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστούν τεχνικές όπως η κρυοθεραπεία (καταστροφή του όγκου με ψύξη), οι ραδιοσυχνότητες (θερμική καταστροφή) ή η χρήση υπερήχων υψηλής έντασης (HIFU).

Φαρμακευτική και συστηματική θεραπεία

• Στοχευμένοι παράγοντες: φάρμακα που μπλοκάρουν συγκεκριμένους μηχανισμούς ανάπτυξης του όγκου, όπως οι αναστολείς τυροσινικών κινασών (Sunitinib, Sorafenib) και οι mTOR αναστολείς (Everolimus).
• Ανοσοθεραπεία: θεραπείες που ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα για να καταπολεμήσει τον καρκίνο, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
• Χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία: έχουν περιορισμένο ρόλο στον καρκίνο του νεφρού, χρησιμοποιούνται όμως σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Ρομποτική χειρουργική

Η χρήση του συστήματος Da Vinci έχει φέρει επανάσταση στη χειρουργική αντιμετώπιση.

Η δυνατότητα τρισδιάστατης όρασης, η ακρίβεια κινήσεων και η ελάχιστη απώλεια αίματος επιτρέπουν ασφαλή αφαίρεση του όγκου, με μικρότερη ταλαιπωρία για τον ασθενή και γρηγορότερη επιστροφή στην καθημερινότητα.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το στάδιο στο οποίο διαγιγνώσκεται η νόσος. Σε εντοπισμένα στάδια, τα ποσοστά επιβίωσης είναι ιδιαίτερα υψηλά.

Αντίθετα, όταν υπάρχουν μεταστάσεις, η αντιμετώπιση είναι πιο δύσκολη, αλλά οι νέες θεραπείες έχουν βελτιώσει σημαντικά τα αποτελέσματα σε σχέση με το παρελθόν.

Πρόληψη

Η πρόληψη εστιάζει κυρίως στον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου:

• Διακοπή καπνίσματος.
• Διατήρηση υγιούς βάρους και τακτική σωματική άσκηση.
• Υγιεινή διατροφή, με περιορισμό κόκκινου κρέατος και λιπαρών.
• Έλεγχος της αρτηριακής πίεσης.
• Προληπτικός έλεγχος σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό.

Ο καρκίνος του νεφρού αποτελεί μια σοβαρή αλλά συχνά αντιμετωπίσιμη νόσο, εφόσον εντοπιστεί εγκαίρως.

Οι σύγχρονες διαγνωστικές μέθοδοι, η πρόοδος της χειρουργικής – ιδιαίτερα της ρομποτικής – και οι νέες φαρμακευτικές θεραπείες προσφέρουν σήμερα σε πολλούς ασθενείς υψηλά ποσοστά ίασης και ποιότητας ζωής.

Το πιο σημαντικό μήνυμα είναι ότι η προσοχή στα προειδοποιητικά σημάδια και η έγκαιρη επίσκεψη στον ουρολόγο μπορούν να κάνουν τη διαφορά.

Η σωστή ενημέρωση και η πρόληψη αποτελούν ισχυρά «όπλα» στην προσπάθεια ενάντια στον καρκίνο του νεφρού.