Ο καρκίνος των όρχεων είναι μια σχετικά σπάνια μορφή κακοήθειας, που όμως έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς εμφανίζεται κυρίως σε νεαρούς άνδρες, ηλικίας 15 έως 40 ετών.

Παρά τη σπανιότητά του, αποτελεί τον συχνότερο συμπαγή όγκο σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.

Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία οδηγούν σε πολύ υψηλά ποσοστά ίασης, με τις σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους να ξεπερνούν το 95% επιβίωσης.

Η ενημέρωση γύρω από τα πρώτα σημάδια, οι τακτικοί έλεγχοι και η σωστή ιατρική προσέγγιση είναι καθοριστικής σημασίας ώστε οι νέοι άνδρες να αντιμετωπίσουν τη νόσο με επιτυχία.

Τύποι καρκίνου των όρχεων

Οι περισσότεροι όγκοι των όρχεων προέρχονται από τα γεννητικά κύτταρα (βλαστικά κύτταρα), με ποσοστό που ξεπερνά το 95%.

Διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

• Σεμινώματα: εμφανίζονται συνήθως σε ηλικίες 30-40 ετών. Είναι πιο «βραδείας εξέλιξης», με μεταστάσεις που εμφανίζονται αργότερα, γεγονός που διευκολύνει την επιτυχή θεραπεία τους.
• Μη σεμινωματώδεις όγκοι γεννητικών κυττάρων (NSGCTs): εμφανίζονται συχνότερα σε νεότερους άνδρες (20-30 ετών) και περιλαμβάνουν υποκατηγορίες όπως εμβρυϊκό καρκίνωμα, χοριοκαρκίνωμα, όγκο λεκιθικού ασκού, τεράτωμα ή μικτούς όγκους. Έχουν πιο επιθετική συμπεριφορά αλλά ανταποκρίνονται εξαιρετικά στη χημειοθεραπεία.

Πέρα από αυτούς, υπάρχουν σπανιότεροι όγκοι που προέρχονται από τα στρωματικά κύτταρα, όπως οι όγκοι κυττάρων Leydig ή κυττάρων Sertoli, οι οποίοι έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και εμφανίζονται σπανιότερα.

Επιδημιολογία

Η ετήσια συχνότητα εμφάνισης καρκίνου των όρχεων είναι περίπου 1,5–2 περιστατικά ανά 100.000 άνδρες, με αυξητικές τάσεις τις τελευταίες δεκαετίες.

Είναι πιο συχνός στις ανεπτυγμένες χώρες, με τη Βόρεια Ευρώπη να παρουσιάζει τα υψηλότερα ποσοστά (π.χ. Νορβηγία: 11,8/100.000), ενώ οι χαμηλότερες συχνότητες καταγράφονται σε Ασία και Αφρική.

Στην Ελλάδα, αν και παραμένει σπάνιος, ακολουθεί την ευρωπαϊκή τάση με σταδιακή αύξηση των περιστατικών.

Η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά το μέγιστο της συχνότητας καταγράφεται μεταξύ 20-35 ετών, μια περίοδος ιδιαίτερα ευαίσθητη για τη γονιμότητα και την ψυχολογία των ανδρών.

Παράγοντες κινδύνου

Η ακριβής αιτιολογία δεν είναι πλήρως γνωστή, αλλά έχουν αναγνωριστεί παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης:

• Κρυψορχία (μη κάθοδος όρχεως στο όσχεο κατά τη γέννηση).
• Ιστορικό καρκίνου στον άλλο όρχι.
• Σύνδρομο Klinefelter και άλλες γενετικές διαταραχές.
• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου όρχεων.
• Ανδρική υπογονιμότητα, που αυξάνει τον κίνδυνο έως και τρεις φορές.
• Ορμονικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες: χαμηλό βάρος γέννησης, επαγγελματική έκθεση σε χημικές ουσίες, πιθανές επιδράσεις ενδομήτριου περιβάλλοντος.

Η μικρολιθίαση των όρχεων και το τραύμα του οσχέου δεν θεωρούνται αποδεδειγμένοι παράγοντες κινδύνου.

Συμπτώματα

Το πιο συνηθισμένο σημάδι είναι ένα ανώδυνο ογκίδιο ή διόγκωση στον όρχι.

Σε ποσοστό άνω του 95% οι ασθενείς το αντιλαμβάνονται οι ίδιοι τυχαία ή κατά την αυτοεξέταση.

Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Αίσθημα βάρους ή δυσφορίας στο όσχεο.
• Πόνο χαμηλής έντασης στον όρχι ή στην κάτω κοιλιά.
• Υδροκήλη (συλλογή υγρού γύρω από τον όρχι).
• Γυναικομαστία (διόγκωση μαστών) λόγω ορμονικών επιδράσεων.
• Συμπτώματα μεταστάσεων, όπως πόνος στη μέση ή δύσπνοια, σε προχωρημένα στάδια.

Η βασική διαφορά σε σχέση με φλεγμονώδεις καταστάσεις (όπως η επιδιδυμο-ορχίτιδα) είναι ότι ο καρκινικός όρχις δεν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος ή επώδυνος στην ψηλάφηση.

Διάγνωση

Η διάγνωση πρέπει να γίνεται άμεσα και χωρίς καθυστερήσεις. Οι εξετάσεις περιλαμβάνουν:

• Υπερηχογράφημα οσχέου: η βασική απεικονιστική εξέταση που εντοπίζει τη βλάβη.
• Καρκινικοί δείκτες στο αίμα:
  • AFP (άλφα-φετοπρωτεΐνη) – αυξημένη σε μη σεμινωματώδεις όγκους.
  • β-hCG – μπορεί να αυξηθεί σε σεμινώματα και μη σεμινώματα.
  • LDH – δείκτης πολλαπλασιαστικής δραστηριότητας του όγκου.
• Αξονική τομογραφία κοιλίας/θώρακος: για σταδιοποίηση και εντοπισμό μεταστάσεων.

Η βιοψία όρχεως δεν γίνεται ποτέ προεγχειρητικά, καθώς μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διασποράς. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται μετά τη χειρουργική αφαίρεση.

Σταδιοποίηση

Η σταδιοποίηση βασίζεται στην έκταση της νόσου:

• Στάδιο Ι: περιορίζεται στον όρχι.
• Στάδιο ΙΙ: επέκταση σε περιοχικούς λεμφαδένες (παραορτικοί).
• Στάδιο ΙΙΙ: προσβολή λεμφαδένων πάνω από το διάφραγμα.
• Στάδιο IV: απομακρυσμένες μεταστάσεις (πνεύμονες, ήπαρ, εγκέφαλος, οστά).

Θεραπεία

Η θεραπεία του καρκίνου των όρχεων είναι από τις πιο επιτυχημένες στην ογκολογία.

• Ριζική ορχεκτομή: αφαίρεση του πάσχοντος όρχεως μέσω βουβωνικής τομής. Πρόκειται για την πρώτη και βασική θεραπευτική πράξη. Συχνά προτείνεται η τοποθέτηση ορχικής πρόθεσης για ψυχολογικούς και αισθητικούς λόγους.
• Παρακολούθηση: σε επιλεγμένα περιστατικά σταδίου Ι (ιδίως σε σεμινώματα), μπορεί να ακολουθήσει στενή παρακολούθηση χωρίς άμεση χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία.
• Χημειοθεραπεία: με συνδυασμούς όπως BEP (Bleomycin, Etoposide, Cisplatin). Αποτελεί βασικό όπλο για μη σεμινωματώδεις όγκους ή μεταστατική νόσο, με ποσοστά ίασης που ξεπερνούν το 90%.
• Ακτινοθεραπεία: κυρίως σε σεμινώματα χαμηλού σταδίου, για πρόληψη υποτροπών.
• Χειρουργική λεμφαδενεκτομή: σε επιλεγμένες περιπτώσεις με υπολειμματική μάζα μετά από χημειοθεραπεία.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση του καρκίνου των όρχεων είναι εξαιρετική. Ακόμα και σε μεταστατική νόσο, η πλειονότητα των ασθενών θεραπεύεται πλήρως.

Τα ποσοστά επιβίωσης 5ετίας ξεπερνούν το 95% για τα σεμινώματα και το 90% για τους μη σεμινωματώδεις όγκους.

Η μακροχρόνια παρακολούθηση παραμένει απαραίτητη, με τακτικές απεικονίσεις και αιματολογικές εξετάσεις, ώστε να εντοπίζονται τυχόν υποτροπές σε πρώιμο στάδιο.

Πρόληψη και αυτοεξέταση

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη μέθοδος πρόληψης, όμως η αυτοεξέταση των όρχεων είναι ένα απλό και πολύτιμο εργαλείο.

Συνιστάται οι άνδρες από την εφηβεία και μετά να ελέγχουν μηνιαίως τους όρχεις τους για τυχόν ογκίδια ή αλλαγές στο μέγεθος και τη σύσταση.

Οποιαδήποτε ανωμαλία πρέπει να οδηγεί σε άμεση επίσκεψη στον ουρολόγο.

Ο καρκίνος των όρχεων, αν και σπάνιος, αφορά κυρίως νέους άνδρες στην πιο παραγωγική περίοδο της ζωής τους.

Η έγκαιρη διάγνωση, οι σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές και η στενή παρακολούθηση προσφέρουν σήμερα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά ίασης.

Η ενημέρωση, η προσοχή στα πρώτα σημάδια και η τακτική αυτοεξέταση αποτελούν τα σημαντικότερα βήματα για να αντιμετωπιστεί η νόσος με επιτυχία και να διατηρηθεί η ποιότητα ζωής του ασθενούς.